Όλα ξεκίνησαν με μία επίσκεψη που έκανα στις Σπέτσες πέρυσι το καλοκαίρι. Εκεί η καλλιτέχνις Λήδα Παπακωνσταντίνου ως επιμελήτρια του Εκκλησιαστικού Μουσείου Σπετσών μου μίλησε για μια φοιτητική έκθεση που ετοίμαζε σχετικά με τον ρόλο της Αϊτής στην Ελληνική Επανάσταση σε συνεργασία με την καλλιτέχνι και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Αιγαίου Φλωρεντία Οικονομίδου (Τμήμα Μηχανικών σχεδίασης προϊόντων και συστημάτων). Αμέσως και αυθόρμητα δήλωσα την πρόθεσή μου να συνεργαστεί και το Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο εγχείρημα.

Η ιδέα της έκθεσης με ενθουσίασε επειδή ξεφεύγει από τα καθιερωμένα και τα τετριμμένα σχετικά με το 1821 και παρέχει την δυνατότητα να εξερευνήσουμε τα ανατρεπτικά, επαναστατικά στοιχεία της ελληνικής επανάστασης εντός αλλά και εκτός Ευρώπης. Πέρα από τα δικά μας ανοίγεται επίσης ο δρόμος να γνωρίσουμε μια μακρινή και άγνωστη χώρα με την οποία όμως μας δένουν ισχυροί δεσμοί φιλίας. Όπως ανέφερε πρόσφατα η Πρόεδρος της δημοκρατίας με την ευκαιρία του επετειακού έτους, η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση. Ωστόσο ελάχιστα γνωρίζουμε για την φίλη αυτή χώρα με το ένδοξο επαναστατικό παρελθόν, την εξαιρετικά ταραγμένη ιστορία από τις αρχές του 19ου αιώνα όταν απελευθερώθηκε από την γαλλική κυριαρχία και το ζοφερό παρόν, ασύγκριτα ζοφερότερο από το δικό μας: η Αϊτή είναι η πιο φτωχή χώρα του δυτικού ημισφαιρίου. Είναι όμως επίσης η πρώτη χώρα που κατάργησε την δουλεία και το μόνο έθνος στην ιστορία που δημιουργήθηκε από επιτυχημένη εξέγερση σκλάβων. Επίσης, ήταν το πρώτο ανεξάρτητο έθνος της Λατινικής Αμερικής, η δεύτερη δημοκρατία που εδραιώθηκε στην αμερικανική ήπειρο. Με βαθιά ανθρωπιστικές ρίζες λοιπόν, ο πολιτισμός της έχει τη σφραγίδα της μοναδικότητας. Πέρα από τα επετειακά, ένας άλλος λόγος που με ενθουσίασε η ιδέα της έκθεσης είναι ότι ενισχύει την εξωστρέφεια του ΤΠΨΤ με ποιοτικές συνεργασίες όχι μόνο εντός αλλά και εκτός του ακαδημαϊκού χώρου, ενισχύοντας ουσιαστικά την καλλιτεχνική ταυτότητα του τμήματος και την δυνατότητά του να συμβάλλει ευρύτερα στα κοινά.

Η έκθεση είναι καρπός στενής συνεργασίας με τους εμπλεκόμενους φορείς που μας έχει όλους εμπλουτίσει. Η συνεργασία με τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Αιγαίου ήταν η συνθήκη που ζωογόνησε κατ’αρχήν την συμμετοχή των φοιτητών του ΤΠΨΤ. Η εργασία τους ξεκίνησε το εαρινό εξάμηνο και το αρχικό ζητούμενο ήταν να τοποθετηθούν κριτικά ή να αξιοποιήσουν καλλιτεχνικά έργα που είχαν ήδη δημιουργήσει οι φοιτητές της κ. Οικονομίδου το προηγούμενο εξάμηνο. Τα ολοκληρωμένα έργα δηλαδή ενέπνευσαν τις προσεγγίσεις των δικών μας φοιτητών, δημιουργώντας ενδιαφέρουσες συγκλίσεις, όπως για παράδειγμα η αξιοποίηση μοτίβων από τα εικαστικά έργα των φοιτητών του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, στην δημιουργία στο ΤΠΨΤ μιας κοινής εθνικής ενδυμασίας και για τις δύο χώρες.

Ενώ το πανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο του Αιγαίου συμμετέχει με εικαστικά έργα και animation, το ΤΠΨΤ επικεντρώνεται σε περφόρμανς, οι οποίες λόγω των συνθηκών της πανδημίας διαμορφώθηκαν σε βίντεο-περφόρμανς. Από το ΤΠΨΤ εκθέτουν δευτεροετείς φοιτητές μέσω δύο μαθημάτων, για τον σύγχρονο χορό και την εικαστική επιτέλεση, αντίστοιχα, υπό την καθοδήγηση των διδασκόντων Στέλλας Δημητρακοπούλου και Βασίλη Ψαρρά, οι οποίοι συμβάλλουν στην έκθεση και με δικά τους έργα. Σημαντική είναι επίσης η συνδρομή μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής μας, οι οποίοι συμμετέχουν με έργα τους εκτός μαθημάτων. Πολλοί από αυτούς είναι ήδη επαγγελματίες καλλιτέχνες. Στην έκθεση συμμετέχουν επίσης η ελληνοαμερικανίδα περφόρμερ και καθηγήτρια στο Pratt Theodora Skipitares από την Νέα Υόρκη. Καθώς και δύο συνεργάτες που σχετίζονται άμεσα με την Αιτή και είναι ο Jean Baptiste Mayko και ο Νεκτάριος Μαρκογιάννης.

Ο πρώτος είναι φοιτητής στο Πορτ-ο-Πρενς και συνεισφέρει στην έκθεση μ΄ένα ποίημα για την χώρα του στα Κρεόλ που το διαβάζει σε βίντεο. Ο δεύτερος, φωτογράφος και πολεμικός ανταποκριτής εργάζεται για τα Ηνωμένα Έθνη και έχει ζήσει ένα χρόνο στην Αιτή, όπου αποτύπωσε στο φακό με δύναμη και αλήθεια στιγμιότυπα από την ζωή εκεί. Τρεις από αυτές τις φωτογραφίες έχουν συμπεριληφθεί στην δική μας έκθεση με σχόλια του κ. Μαρκογιάννη, σε βίντεο σχετικά με τις αναφορές τους. Οι σχέσεις με τον κ. Mayko και τον κ. Μαρκογιάννη προέκυψαν από το κεντρικό ζητούμενο να γνωρίσουμε την σύγχρονη πραγματικότητα της Αϊτής. Στο πλαίσιο αυτό οργανώσαμε μια σειρά τριών διαδικτυακών συζητήσεων σχετικά με την Αϊτή, οι οποίες συμπεριέλαβαν και τρεις νεαρούς Αϊτινούς (επιμέλεια κ. Δημητρακοπούλου).

Η δυνατότητα νέων ανακαλύψεων αφορά τόσο στην ιστορία όσο και στο παρόν ή καλύτερα αφορά στο πώς ερμηνεύουμε την ιστορία μας σήμερα. Αφορά επίσης, όπως εξηγώ πιο κάτω και στο μύθο, που έχει τη βάση του στην ιστορική αλήθεια και την επαυξάνει, εντείνοντας το συγκινησιακό της περιεχόμενο.

Σε σύγχρονη είτε σε ιστορική βάση η σχέση μας με την Αϊτή αφορά βασικά εμάς τους ίδιους από την σκοπιά του παρόντος. Οι πληροφορίες για την σχέση μας με τη φίλη χώρα είναι λίγες και αποσπασματικές. Πέρα από την πραγματικότητα και την ιστορία όμως συνδεόμαστε με την Αϊτή και μέσω του μύθου. Μάλιστα ο μύθος αποτελεί κατεξοχήν στο συνθετικό υλικό των έργων που εκτίθενται. Αυτό όμως δεν τα κάνει λιγότερο αλλά περισσότερο αληθινά. Ο μύθος είναι η πεμπτουσία της πραγματικότητας, το απόσταγμά της που συμπυκνώνει συγκινησιακή δύναμη, η παραβολή με καθολική ισχύ που αγγίζει την ουσία των ανθρώπινων. Άλλωστε δεν υπάρχει μύθος χωρίς υπόβαθρο αλήθειας. Η πράξη αλληλεγγύης της Αϊτής προς την Ελλάδα ήταν μια τέτοια αλήθεια μυθικών διαστάσεων. Κατά τον μύθο ο οποίος μας ενέπνευσε η Αϊτή, πέρα από το ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση έστειλε επίσης 100 Αϊτινούς εθελοντές να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων καθώς και μια μεγάλη ποσότητα κόκων καφέ, προκειμένου να πουληθούν υπέρ του αγώνα. Το πλοίο δεν έφτασε ποτέ στην Ελλάδα -κατελήφθη από πειρατές ή βούλιαξε. Φαίνεται πάντως ότι οι κόκοι του καφέ πράγματι εστάλησαν για να υποστηρίξουν την ελληνική επανάσταση. Εστάλησαν όμως στην Γαλλία και όχι στην Ελλάδα. Το ταξίδι, ο καφές, οι Αϊτινοί πολεμιστές, το δώρο, αποτελούν συστατικά στοιχεία πολλών από τα έργα που εκτίθενται. Σε πολλά επίσης η ισχυρή φιλία ανάμεσα στις δύο χώρες που προέκυψαν από επανάσταση ερευνάται ως αντίδωρο ή αντίστροφο ταξίδι της Ελλάδας προς την Αϊτή ή ακόμα και ως απόπειρα εύρεσης κοινής εθνικής ενδυμασίας, κοινής σημαίας κοινών τελετουργιών, ενός δηλαδή κοινού τόπου ή αλλιώς μιας ουτοπίας. Μιλάμε για την ουτοπία της επανάστασης για ελευθερία, που όπως η ουτοπία του μύθου και της τέχνης μας κατευθύνει και μας δυναμώνει ψυχικά με το όραμα. Αυτή την ανάταση και τον ενθουσιασμό που είχαμε δουλεύοντας για την έκθεση ελπίζουμε να μεταδώσουμε καταθέτοντας το εγχείρημά μας στον δημόσιο χώρο. Προσβλέπουμε σε ό,τι νέο μπορεί να γεννήσει η αλήθεια των έργων των φοιτητών που ανιχνεύουν το μέλλον διαβάζοντας την επανάσταση στους κόκκους του καφέ.