Λόγος προφορικός, λόγος τιμής

Για το μεγάλο ταξίδι τρανών πολεμιστών από την Αϊτή

άκουσα να μιλούν πρώτη φορά το 2019, στις Σπέτσες.

Ήταν, λέει, εκατό, ίσως και εκατόν πενήντα άνδρες,

που σαλπάρισαν από την Αϊτή, με μεγάλο ιστιοφόρο,

να έρθουν εδώ στην Ελλάδα, όπου

μία μεγάλη ιδέα είχε συνεπάρει τους ανθρώπους.

Η ιδέα της Επανάστασης.

ΣΠΕΤΣΕΣ – ΑΪΤΗ

Είναι μεγάλη η τιμή και μεγαλύτερη η ευθύνη να διακονούμε, να φροντίζουμε, να φυλάσσουμε και, σύμφωνα με το μέτρο των δυνατοτήτων μας, να αναδεικνύουμε έναν ιερό τόπο, όπου έλαβαν χώρα κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας. Αναφερόμαστε στο ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Σπετσών, εκεί όπου, στις 3 Απριλίου 1821, οι Σπετσιώτες, πρώτοι απ΄όλους τους νησιώτες, ξεκίνησαν τον κατά θάλασσα αγώνα της ελευθερίας, δίνοντας τον όρκο κάτω από τους θόλους και υψώνοντας στο μαρμάρινο καμπαναριό την σημαία με τις λέξεις “Ελευθερία ή Θάνατος”.

Αδαμάντιος Κοραής και Αϊτή, στο μεταίχμιο μύθου και ιστορίας

Στην κορύφωση της επετείου των διακοσίων χρόνων από την επανάσταση του 1821 διακινήθηκε ευρέως στη δημοσιότητα μια μικρο-ιστορία, που μέχρι πρόσφατα βρισκόταν στο περιθώριο του επίσημου αφηγήματος για την ελληνική εξέγερση: η Αϊτή,  νησιωτικό κράτος  της Καραϊβικής  και πρώην αποικία των γάλλων, κέντρο  διακίνησης και εγκατάστασης μαύρων δούλων από την Αφρική προκειμένου αυτοί να δουλεύουν στις  φυτείες καφέ και ζάχαρης των γάλλων αποικιοκρατών, υπήρξε η πρώτη χώρα που συμμερίστηκε τον πόθο για ελευθερία των υπόδουλων Ελλήνων.

ΈΝΑ ΨΗΦΙΑΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Πρωτάκουσα γι’ αυτό το ταξίδι το καλοκαίρι του 2020, σ’ ένα τηλεφώνημα της Λήδας Παπακωνσταντίνου. Μου μίλησε για ένα καράβι φορτωμένο με καφέ και 100 εθελοντές, που το 1822 ξεκίνησε από την Αϊτή, για να βοηθήσει την Ελληνική Επανάσταση, αλλά ναυάγησε και δεν έφτασε ποτέ στην Ελλάδα.

Στο ίδιο αυτό τηλεφώνημα, η Λήδα με ρώτησε αν θα με ενδιέφερε να δουλέψουν οι φοιτητές μου με θέμα αυτή την ιστορία και να παρουσιάσουμε τις εργασίες τους, τον Αύγουστο του 2021, στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σπετσών, μαζί με τις εργασίες φοιτητών του Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Με τη σκέψη και μόνο ότι θα ξεκινούσε μια συνεργασία με έναν άνθρωπο που αγαπώ και εκτιμώ βαθύτατα ως εικαστικό καλλιτέχνη αλλά και ως προσωπικότητα και δασκάλα, συμφώνησα στη στιγμή με ενθουσιασμό.

ΕΝΑ ΚΑΡΑΒΙ ΠΟΥ ΤΟ ΛΕΝΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: ΑΪΤΗ – ΕΛΛΑΔΑ 1821 – 2021

Τι δεσμούς μπορεί να έχουν δύο μικρά κράτη, που τα χωρίζουν θάλασσες και ωκεανοί;  Πώς οι αγώνες των Ελλήνων για ανεξαρτησία συνδέονται με αυτούς των Αϊτινών για απελευθέρωση από τους αποικιοκράτες; Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, ήρθε ξανά στο φως μια παλιά ιστορία, που δεν μάθαμε ποτέ στο σχολείο: η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα, η οποία αναγνώρισε το ελληνικό κράτος, που δημιουργήθηκε από τον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους, και μάλιστα είχε σκοπό να βοηθήσει εμπράκτως στον αγώνα αυτόν. Στην απαντητική επιστολή που στέλνει ο πρώτος πρόεδρος της Αϊτής, ο μιγάς  Ζαν Πιερ Μπουαγέ, στην έκκληση του Αδαμάντιου Κοραή για βοήθεια, μαθαίνουμε πως 100 Αϊτινοί επρόκειτο να σαλπάρουν για να βοηθήσουν τους Έλληνες, μεταφέροντας και 45 τόνους καφέ, ώστε να πουληθούν και, με τα χρήματα, να αγοραστούν όπλα και πολεμοφόδια. Κανείς από τους εθελοντές και μάλλον ούτε κόκκος από το πολύτιμο φορτίο δεν έφτασε στην Ελλάδα.

ΑΪΤΗ ΕΛΛΑΔΑ 1821-2021: ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΚΟΚΚΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Όλα ξεκίνησαν με μία επίσκεψη που έκανα στις Σπέτσες, πέρυσι το καλοκαίρι. Εκεί, η διακεκριμένη καλλιτέχνις Λήδα Παπακωνσταντίνου, ως επιμελήτρια του Εκκλησιαστικού Μουσείου Σπετσών, μου μίλησε για μια φοιτητική έκθεση που ετοίμαζε σχετικά με τον ρόλο της Αϊτής στην Ελληνική Επανάσταση, σε συνεργασία με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Αιγαίου Φλωρεντία Οικονομίδου (Τμήμα Μηχανικών σχεδίασης προϊόντων και συστημάτων). Αμέσως και αυθόρμητα δήλωσα την πρόθεσή μου να συνεργαστεί και το Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών (ΤΠΨΤ) του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο εγχείρημα.

ΑΪΤΗ / ΕΛΛΑΔΑ: ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Το 1821, ξεκίνησε ένα ταξίδι για την ελευθερία από την Αϊτή προς την Ελλάδα, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Το 2021, φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καθώς και του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με την καθοδήγηση από τους/τις διδάσκοντες/-ουσες, ξεκίνησαν να ερευνούν την ιστορία και τον πολιτισμό της Αϊτής, την σχέση της Αϊτής με την Ελλάδα και τις έννοιες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της επανάστασης.

ΝΗΣΙΑ, ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ, ΘΑΛΑΣΣΕΣ: ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Το μέγεθος της Αϊτής δεν συνάδει με τον συμβολικό αντίκτυπο της χειρονομίας της. Μια χειρονομία όχι τόσο ευρέως γνωστή, αλλά τέτοια ώστε να μπορεί να αντηχήσει στον χρόνο. Τον Ιανουάριο 1822, η Αϊτή υπήρξε η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση. Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1804, το μικρό αυτό κράτος είχε διακηρύξει την δική του ανεξαρτησία απέναντι στην αποικιοκρατία. Στην παρούσα διατμηματική συνεργασία και έκθεση τέχνης, η φράση ταξίδι προς την ελευθερία μας υπενθυμίζει τον εν εξελίξει χαρακτήρα της προσπάθειας κάθε ανθρώπου, με καθολικές προεκτάσεις.